Bókhaldstap, bólgnar væntingar og raunverulegt tap

Nú er maður orðinn svo skyni skroppin eftir að hafa sætt hálfgerðum pyntingum í formi frétta um bókhaldsbrask og afskriftir, bókhaldskúnstir og annað í þeim dúr að frétt um eldgosatengt tap stærsta ferðaþjónustu-fyrirtækis heims er eitthvað sem maður kippir sér lítið upp við.

Þetta er svona svipað eins og keðjuverkun af gunguskap skipstjóra Artemis (sem þorði ekki inn í Ísfirska þoku), auðvitað finna fleiri fyrir því en bara hin alþjóðlega samsteypa þegar áætlanir bregðast.

ég hef aðeins stúderað fyrirtækið TUI en það er afleiðing af endalausum samrunum og yfirtökum sem einkenndu tímabilið frá þúsaldamótum til 2008 í alþjóðlegu viðskiptalífi. Nú vitum við auðvitað sem er að slík hernaðarbrögð í viðskiptum voru oftar en ekki byggð á skuldsetningu. Þegar fyrirtæki eru verulega skuldsett sem hlutfall af eiginfjárstöðu þurfa þau að keyra alveg svakalega stíft til að geta staðið við sínar skuldbindingar. Ef maður snýr þessu yfir á líkingamál, má segja að því stærri útgerð sem maður er með, því meiri velta þarf að vera til að halda utan um til að greiða fyrir umsvifin, því minna má bregðast í starfseminni.

Eitt af því sem stórhuga viðskiptamönnum yfirsást kannski var einmitt þetta, maður þarf að vanda sig (þeir hefðu sumir kannski þurft að vera íhugulli á meðan á öllum yfirtökunum stóð).

Það fer tvennum sögum af TUI - í fyrsta lagi voru óstaðfestar fréttir í helstu viðskiptamiðlum heims í febrúar 2010 að verið væri að reyna að selja stórveldið (kannski ekki besta tímabil viðskiptasögunnar, allavega ef átti að selja það í einu lagi).

Í öðru lagi stærir samsteypan sig af því að vera alltaf á höttunum eftir framtíð ferðaþjónustunnar (sem þeir telja sig geta skilgreint greinilega.

Það er því kannski bara fjölmiðlastönt - að birta lélegar afkomutölur og tengja við gosið í Eyjafjallajökli. Því þegar allt kemur til alls er fyrirtækið með svo bólgnar væntingar að ekkert má útaf bregða þá tapa þeir í bókhaldinu. Hið raunverulega tap er auðvitað a) að starfsmenn eru þrælar staðlahyggju í ferðaþjónustu og fá ekki að blómstra því þeir eru hermaurar í stigröðuðu veldi ferðaþjónustu TUI.B) Aðrir sem eiga hagsmuna að gæta þar sem TUI velur að þröngva sér inn á ferðamarkað eru undirorpnir ráðandi markaðsstöðu fyrirtækisins og þá má fólk dæma fyrir sig sjálft hvort því finnst það hagsælt.

Þannig að jú, auðvitað má segja að það sé frétt þegar að TUI velur að tilkynna opinberlega um að halli undan fæti að minnsta kosti tímabundið, því þeir eru ígildi þjóðhagskerfis þegar kemur að umsvifum. Fyrir mér er TUI hinsvegar dæmi um fyrirtæki í ferðaþjónustu sem að hefur tapað sér í  stærðarhagkvæmni. Þegar á reynir hrynja slík veldi oft.

Þannig það er spurning hvort maður á að fagna frekar en armæðast.

 

Askan veldur TUI tjóni

Loftslagsbreytingar og bráðnun jökuls

260 ferkílómetrar ísjaki brotnaði úr Petermann Gletscher á Norðvestur Grænlandi. Þetta eru stórfréttir því jökullinn er nú orðinn 3/4 af því sem hann var. Í vísindagrein úr Science um jökul-leysingar/skrið/kæltring út í sjó kemur fram að mesta brotið er almennt í Petermann af jökultungum Grænlandsjökuls. Í greininni sem þó er frá 1997 (Rignot, Goginene, Krabill & Ekholm 1997) og sem ber titilinn "North and Northeast Greenland Ice Discharge from Satellite Radar Inteforometry" kemur fra að heildarmeðal brot úr 14 jöklum á norðurhluta Grænlands á ári er um 49 ferkílómketrar (sjá tilvitnun að neðan). Þetta er því rúmlega fimm sinnum stórfelldara en heildar brot á ári af þessu svæði. Þó brot ísjaka sem fellur í sjóinn sé alkunna á Grænlandi leikur enginn vafi á að stórefli þetta er afurð loftslagsbreytinga.

Combined together, the analysis implies that the 14 glaciers discharge 49.2 km³/year of ice into the ocean (10% uncertainty) (Table 1). This ice volume is 3.5 times that discharged at the glacier front (6). The largest difference is recorded on Petermann Gletscher, where the grounding line flux is 22 times the glacier-front flux.

 

Laila vinkona mín sem fædd er í Ilulisat/Jakobshavn fæddist um miðbik maí í fyrir rúmum 40 árum. Hún segir söguna af því þegar að ísbjörgin flugu út á fjörðinn og það brast og brakaði um allt í ísnum. Hljóðið í jökulbjörgunum þegar þau steypast er engu líkt en einnig er magnað að heyra brestina í mörg þúsund ára gömlum ísbjörgum sem eru að springa og bráðna.

 

Ég fór að skoða þetta á korti og sá þá að þetta er afar norðarlega og mun norðlægar en nokkuð byggt ból Grænlands (Petermann Gletscher er staðsettur á reit 80V2). Hinsvegar eru borgarísjakar á stærð við landfleka afar hættuleg fyrir skipaumferð þegar sunnar dregur.  Nú vitum við ekki í hvaða átt borgarísflekinn flýtur en það ætti að vera rík ástæða til að fylgjast með honum þessum!

 

Stærsti borgarísjaki í 50 ár

Hvernig ferðamannastaðir missa marks!

Ísland ber með sér margbreytilega ímynd allt eftir hvaða þjóðarhópar eiga í hlut eða hvaða þjóðfélagsstéttir um ræðir. Það má þakka fyrir það, því á það má spila í markaðssetningu..eitthvað sem við eigum hugsanlega eftir að læra heilmikið betur en hingað til (við dettum mjög oft niður í klisjukennda umfjöllun um okkur sjálf og landslagið, upphafningu sem að fjölmiðlalæsir neytendur sjá í gegn um).

Bretar sem ferðamenn eru samkvæmt öllum rannsóknum ekki mjög ævintýragjarnir ferðamenn, þeir eru bleyður inn við beinið - vilja ekki lenda í framandleika að of háu marki. Umfjöllun um Ísland í Bretlandi hefur markast af frásögnum um þjóð sem féll af stalli í svo mörgum blæbrigðum að ekki er undarlegt að það hafi síast inn í vitund fólks að hér er ekki eins og var (þó það sé líklega mjög orðum aukið eins og verða vill í fjölmiðlum. 

Hin heimsveldistregaða-heimóttalega þjóð er fræg fyrir að yfirfæra sín viðmið yfir á ferðamannastaði (umbreyta þeim í pöbba og beikonbúllu svæði) til að þeim hugnist staðirnir verulega. Það hefur Bretum sem betur fer ekki tekist hér, enda hefur Ísland svo sem aldrei verið fjöldaferðamennskustaður líkt og Miðjarðarhafslöndin. Þetta er þó ekki bundið endilega bara við sólarstaði sem Bretar heimsækja.  Ákveðin hverfi Amsterdam eru verulega löskuð á mánudagsmorgnum eftir ágang Breta á ýmsum búllum og húshornum sem þeir hafa migið upp við, snyrtipinnarnir. 

Amsterdam er þó annars borg sem mætti ætla að þyrfti lítið að sníða sig að þörfum þess fjölda heimsækjenda af öllum þjóðernum sem borgina sækir á ári hverju - hún er að mörgu leyti sannkölluð heimsborg -  en hún hefur sannarlega ekki farið ósnortin útúr samskiptunum við breska ferðamenn eftir að breskar ferðaskrifstofur og flugfélög fóru að markaðssetja helgarferðir þangað.

Flestir Bretar sem okkur sækja heim eru hin mestu prúðmenni, meira menntað fólk  en gengur og gerist þar í landi og af skemmtiferðaskipunum er ferðafólkið eldra en hinn dæmigerði rusltúristi þeirra. Svo við höfum verið að fleyta rjómann má segja. 

Ísland er "fandenivoldsk" (glannalegt og bíræfið), eitthvað sem ferðafrömuðir þessa lands hafa verið afar tregir að viðurkenna eða bera á borð.  Það gerir landið spennandi fyrir forvitnar sálir. Það er því ekki amalegt fyrir okkur að vera komin í flokk fornra stórvelda. Við höfum þó eitt fram yfir sem allavega ætti að höfða til Breta, og það er að við erum meðal öruggustu staða heim að sækja í alla staði. Hins vegar komumst við ekki með tærnar þar sem samanburðarríkin Grikkland, Tyrkland, Rússland og Rúmenía hafa hælana sem fornmenningarvöggur jafnvel þó við reyndum að flagga vímuþokuðum Íslendingasögunum. 

Eitt sinn rak á fjörur mínar áhugaverð bók sem ber nafnið "All poins North" eftir Simon Armitage. Bókin er samansafn fjölmargra smásagna sem eru "hálf-dokumentarískar". Þar er kafli sem ber heitið "Mum's Gone to Iceland".

Þetta er svona óbærilegur léttleiki tilverunnar frásögn af hvernig að móðir höfundar dregur hann með sér i sólarhrings-geðveikisferð til Íslands á vegum Thomas Cook. Fyrir utan að peningarnir (hinar íslensku krónur) líta út fyrir að vera einhvers konar leikfangapeningar er margt framandlegt í svona turboferð ekki síst meðal farþega. Fyrir utan að vera af eldri gerðinni voru þeir merktir til að enginn týndist og höfðu tekið hvatningunni um að vera klæddur til ferðarinnar bókstaflega. Klæðnaðurinn sagði jafnvel meira um hugmyndir farþeganna um hvaða áfangastað þeir væru að heimsækja en þörfina.

"Suitable ranges from Gortex cagoules, North Face rucksacks and strap-on compasses to M&S car coats and driving gloves, to pac-a-macs and five penny transparent rain-hoods available from all godd newsagents and tobacconists. For Mr Green, a seventy- or eighty-year-old complete with name-badge presumably sewn on by an anxious relative, "suitable" means a thick woolen suit, a thin wollen tie, a handknitted waistcoat and a pair of stout leather brogues. He stands next to you, rummaging in his pockets. somebody calls his nams over the tannoy, but he can't hear it because of the mound of black, wiry hair growing out of each ear, and the Sony Walkman playing tinnitus at full volume. You picture him at the end of the day, an Icelandic flag pinned to his tie, queuing up in the duty-free with a bag of toffees and a half-bottle of Navy rum in his basket." (bls.205)

Ferðalýsingin er hin skoplegasta, ekki síst frásögnin af ferðamönnunum . Þetta er greinilega engin nautnaferð fyrir utan fyrir þá fáu sem enda ofan í Bláa lóninu í ferðalok.  Flestum finnst matartilboð pakkaferðarinnar of dýr og nær allir hafa því smurt sér nesti til ferðarinnar sem þau eru að smygla upp í sig á kaffihúsum. Þau eru dregin í gegnum land og menningu sem að því er virðist er algjörlega tekið úr samhengi. Yorkshire post hefur sett saman ferð um vatn og fyrsta stoppið er glápstaða við útisundlaug í Reykjavík en síðan er brunað á ýmsa staði. Eftirfarandi lýsing gefur ef til vill til kynna hvað vakti mesta athygli í rútuferðinni.

"The woman behind you has become obsessed with the opening and closing of the back door of the coach. Stopping at the sulphur pools, she leans over to Mum, saying "The back door is open". Mum nods in agreement. "They haven't opened it this time" she announces at the fish processing plant, then "Open again" at the president's house. The president, as it happens is not at home, which is just as well for him because half the party go lumbering across the lawns and gawp through the windows. No doubt he saw the fleet of blue buses, trundling up towards him out of town, and slipped out the back, scooting along the spit of land in his Nissan Micra, making for the interior." (bls.209).

Sem betur fer lögðust svona turboferðir af í nafni mismunandi þema eftir því sem ég best veit, en lifa þó góðu lífi meðal farþega skemmtiferðaskipa sem hingað koma. ..um það er hægt að ræða frekar. 

Bretar eru fínir en ekki endilega áhugaverðasti ferðamannahópurinn að fá heim - margir aðrir ferðamannamarkaðir gefa okkur færi á að þróa meira spennandi ferðatilboð en akkúrat þeir.

Breskir fagurkerar og menntafólk mun halda áfram að heimsækja okkur eins og það hefur ávallt gert enda oft komið í öðrum tilgangi en til að eyða tímanum í að hrjóta inni í rútu eða smygla ofan í sig samlokur á kaffihúsum.

 

Vilja ekki ferðast til Íslands

Mannauðsstjórnun á villigötum

Hernaðaráætlanir fyrirtækja í samkeppni eru vægast sagt orðnar meinfýsnar og bera ekki hag neytenda eða viðskiptavina fyrir brjósti.

Kannski er hundurinn grafinn í því hugarfari sem þrífst meðal stjórnenda og starfsmanna fyrirtækjanna.

Þeir eru illa innrættir í gegnum menntun og þjálfun sem snýr að hvaða hugarfar þeir eiga að viðhafa í starfsemi sinni.

Þannig er ekki verið að ala á heiðarlegum viðskiptaháttum í liðsefli starfsfólks (svokallaðri mannauðsstjórnun) heldur er verið að ala á hvernig hægt er að skjóta samkeppnisaðilum ref fyrir rass með hvaða hætti sem er, helst sem meinfýsnustum. Einhvern tíma var sagt í hernaði að best væri að fórna minni hagsmunum fyrir meiri, þó það kostaði að góðum hermönnum væri fargað. Hér á það ekki við. Því meiri hagsmunir eru hagstæðari símgjöld fyrir neytendur sem notast við síma, að þeir geti lifað við eðlilegt umhverfi.

Neytendur á Íslandi eru með því sofandalegasta sem gerist í vestrænum heimi, og það gefur auðvitað fyrirtækjunum færi á að misnota stöðu sína. Um það vitna ótal dæmi sem óþarfi er að fjölyrða um hér.

Arion banki eða stjórn hans öllu heldur samþykkti í fyrradag tillögu þess efnis  að starfsmönnum bankans væri gert að taka siðfræðinámskeið. Það er þarfaþing en ég spyr mig hvort ekki þurfi meiri yfirhalningu á fleiri sviðum til að breyta hugarfari hermanna viðskiptanna hér á landi. Við þurfum að skoða innrætinguna í námi, við þurfum að ráðast á meinlokur í kenningakerfum sem kenndar eru. Við þurfum að vera meira vakandi sem neytendur almennt.

Fengu hrós frá forstjóranum

The view is in the eye of the beholder!

Ég hef lítið annað við þessari staðhæfingu að segja annað en titillinn ber með sér.

Legg annars hér við grein sem Sören Bitsch vinur minn danskur og ég skrifuðu og Berlinske tidende ætluðu að gera sér mat úr í dag.

Hún heitir frá Icesave til Iceslave!

Verði ykkur að góðu.

Icesave eller Iceslave - Befolkningen til stemmeurnerne!

 

I kølvandet på krakket har  en anstrengt økonomi medført at  70 tusinde forgældede islændinge er på randen af at miste deres hjem. De omkostningsmæssige perspektiver der tegner sig horisonten for de stadig fastboende islændinge er noget dystre. Oplevelsen af krakket er tæt på at have medført en opløst folkeånd.

 

Mens hele verdens medie repræsentanter strømmer til den storm omsuste ø for at dække den kommende begivenhed er der ikke meget der tyder på at befolkningen vil stemme ja. Meningsmålingerne melder om et sandsynligt nej udfald med mere end 70% nej, mod 30% ja.

 

 

Fra status af et af verdens rigeste samfund til et af de mest forgældede på mindre end to år er den dramatiske virkelighed for vores nordiske broderfolk på saga øen.

 

Da den globale finans- og gældskrise i oktober 2008 tog fart, var Islands stærkt gearede "Gejserøkonomi" en af de første til at komme i alvorlig krise.

 

Den verdensøkonomiske krise kom så hurtigt og overraskende at den islandske kronur stort set blev halveret i valutakurs i store fald på få døgn. Den islandske stat måtte overtage og nationalisere de tre store banker Kaupting, Landsbanki og Glitnir.

 

Forvirring  & frygt og senere vrede & frustration var nogle af de emotionelle påvirkninger den almindelige islandske befolkning gennemgik i det første halvår efter "krakket". Regeringen måtte gå af og en ny Regering måtte forsøge at rydde op og anvise en acceptabel vej ud af det økonomiske morads.

 

Efterfølgende er det blevet klart at Islands ikke står alene da mindst et dusin  andre økonomier over hele verden - f.eks. Grækenland, Irland, Californien, Spanien,  Italien, Dubai, Singapore, De Baltiske lande og selv Japan -  er  kommet i faretruende risiko for en decideret stats-bankerot. UK og USA har det heller ikke for godt.

 

Alligevel er Islands situation lidt unik da det er en relativt lille befolkning på ca. 320.000 personer der nu står med en potentiel gæld på op til 1.8 millioner danske kroner pr. indbygger. Arbejdet med at opgøre de tilbageværende værdier i de overtagne banker er dog ikke færdig og meget tyder på at det stadigt er noget at gøre godt med. Men aktiverne er svære at værdiansætte i disse krisetider.

 

En særlig situation knytter sig til den såkaldte Icesave sag omhandlende en falleret netbank med ca. 300.000 udenlandske kunder fra primært Holland og Storbritannien.  Regningen på ca. 27 milliarder danske kroner er blevet genstand for en ophedet diskussion om hvor stor en andel der med rette kan opkræves af den islandske befolkning via Statens overtagelse af Landsbanki.

 

 

 Selvom det "kun" drejer sig om ca. 90.000 danske kr. pr. islandsk borger - ung som gammel - så er sagen af mange forskellige årsager nu endt med at den islandske befolkning, efter bedste islandske demokratiske tradition, skal til stemmeurnerne lørdag den 6. marts  for at markere hvordan de forholder sig til ansvaret omkring Icesave sagen.

 

Den økonomiske baggrundshistorie - perioden 2000 - 2010

 

Så sent som i 2005 kunne det islandske finansministerium  meddele at Staten var stort set gældfri overfor udlandet!

 

Alt tegnede således ganske rosenrødt og ingen umiddelbare faresignaler for den islandske samfundsøkonomi.

 

Hvordan kunne det gå så galt på så kort tid? - er det første  spørgsmål der trænger sig på.  Dernæst melder sig en række andre spørgsmål såsom hvad er udsigterne til at genoprette økonomien på Island? - og hvilke menneskelige omkostninger er det der kommer på tale?

 

Samfundsøkonomien virkede stærk  og stod på flere piller: fiskeri & landbrug, turisme og billig ren vandkraft- og geotermisk-energi.  Udbygningen af en meget energikrævende aluminiums-industri gav flere indtægter og nye arbejdspladser.

 

Drømmen om at skabe et femte stort erhvervsfelt indenfor bankforretning var i fuld gang med at blive implementeret og tegnede til at blive en succes.

 

En gruppe af veluddannede og driftige forretningsfolk opbyggede via tre privatiserede banker et forretningsimperium med afsæt i store gearede lån.

I populære folkemunde kaldtes den førte økonomiske politik for "Ekspansions-vikingerne" og de drivende personer i satsningen for "Finans-vikingerne".

 

Island stod gladelig udenfor EU og observerede hvordan høje skatter, ufleksible arbejdsmarkedsforhold og en belastende demografisk udvikling, især m.h.t. ældre andelen, kendetegnede de fleste af  EU's økonomier. De led af "eurosclerosis" sagde kritikerne.

 

Med Europas laveste ledigheds procent (1 %) og en høj fødselsrate med en stor ung arbejdsstyrke, havde Island ikke behov for - og ej heller tradition for - en skattetung traditionel Nordisk velfærdsmodel. I stedet var Island mere inspireret af den Angloamerikanske samfundsmodel.

 

Dette kom vel mest til udtryk ved at have Europas største andel af kvinder og +50 årlige i den aktive arbejdsstyrke og en arbejdsdisciplin med sjældent under 50 timers arbejdsuger og mange havde ekstra jobs. Endvidere ved at  Island næsten ikke har noget socialt boligbyggeri.

 

 

Faktisk gik det så godt at Island måtte importere arbejdskraft fra Østeuropa og Asien. Tidligere havde kun ca. 3000 polakker og andre østeuropæere været bragt ind til de relativt hårde og knap så attraktive jobs i fiskerisektoren.

 

I årene efter 2003 og frem startede for alvor den gradvise indvandring af op til 20.000 "fremmedarbejdere" i såvel fiskeri som i service jobs  indenfor turisme og butikssektoren.

 

Islændingene selv skulle nu i højere grad  kanaliseres over i mere indtægtsgivende og spændende nye finanssektor stillinger.

 

Islands økonomi Boomer

 

Kriterierne for hvad der kunne anskues for at være en acceptabel levestandard blandt den  islandske befolkning blev noget forskruet under boomet. Bankernes rådgivere delte rundhændet ud lån til enhver, selv ubetalingsdygtige, bare de kunne bestille noget sjovt.

 

De unge under 35 sugede de nyriges livsstil til sig sammen med stor del af den øvrige befolkning. Bankmænderne fyldte meget, ikke kun i de lokale medier, men også i den daglige bevidsthed.

 

Selv gennemsnitslønnede familier blev grebet af en stor trang til at købe store huse med opsvulmende ejendomspriser mens bankmanden klappede dem på skulderen og spurgte om de ikke skulle have et forbrugslån til. En "tiltrængt" ferie oven på en adresse omskiftning og total renovering af indretningen ville jo ikke være så dumt endda.

 

Overstrømmende livsstil manifesterede sig i bybilledet mens flere hundrede Porsche og Range Rover, Hummere og flere dyre drengelegetøjer fyldte gaderne.

 

Det ydre var det bemærkelsesværdige.  Designer-butikker, overdyrt tøj, ekslusive dametasker, dyre rejser og pervertisk hang til ekslusive madvarer blev stilen.

 

Højdepunktet blev sandsynlig nået blandt forebillederne for denne æra, Finansvikingerne -  da Magasins nylige ejere fejrede bryllup for flere hundrede gæster, med japansk wagyu oksekød til hovedret, en råvare til en beskeden markedspris af 1700 kr. pr. kg. og en festforsamling hvor "banksters"- i bogstaveligste  forstand,- guffede guldbelagte desserteri sig.

 

Dygtig forretning - dårlig timing

 

Den nye hurtige islandske  satsning på billedligt talt at omdanne den samlede islandske økonomi til en hedgefond spiller på det internationale finansmarked var faktisk godt styret, fornuftigt diversificeret og i en forsat verdensøkonomisk situation med lave renter og rigelige kreditmuligheder en god forretning.

 

De valgte Finans-strategier var oven i købet i stand til at bære påvirkningerne af økonomiske kriser i et mere normalt omfang som islændingene kender dem så rigeligt gennem deres historie. Men ingen havde troet at en verdensøkonomisk krise af 1930 proportioner kunne komme som en tyv om natten og få den lånefinansierede  satsning til at ramme den  islandske økonomi  nærmest med en bommerang effekt.

 

Finansvikingerne havde gjort alt det rigtige, fulgt de nyeste neoliberale strategier som de havde lært via deres gode uddannelser i økonomi & management fra højt anerkendte læreanstalter i USA og England.

 

De havde bare glemt læren om at kapitalismen er ikke perfekt og skulle have læst og lært mere om "Kondratieff Waves". En bedre forståelsesramme  af den kapitalistiske casino-økonomis mørke sider.

 

Det for Finansvikingerne helt usandsynlige scenarie var sket: alt faldt i værdi på samme tid - aktiemarkederne, huse og ejendomme, obligationskurserne faldt og renten steg. Valutaerne begyndte at svinge og de internationale rating værdier - styret af primært amerikanske og engelske  bureauer  - gik drastisk ned.

 

Finansvikingerne havde billedligt talt indledt en iceskate dance on thin ice with wolfes - pludselig brast isen - og så fik Island en kold og våd finans-dukkert fra hvilken der er lang vej til varmen igen.

   

Fra Boom til Bust

 

Efter at den første panik bølge havde lagt sig hvor folk strømmede til butikkerne for at hamstre, og dem der stadig havde overskud på kontiene forsøgte at tømme dem, blev der vendt op og ned på folkesjælen.

 

Nogen sad i det stille og stillede sig spørgsmålet, hvem er vi? Hvad står vi egentlig for som nation? 

 

Andre viste oprigtig forargelse ved at skrive under på en underskriftsliste for In-defence gruppen under påstanden "vi er ikke terrorister, hr. Brown!"

 

Et stigende antal gik I åbenlys frustration ud på gaden og demonstrerede hver lørdag indtil "isenkram revolutionen" førte til regeringens tilbagetrækning.

 

Da bølgen af konkurser ramte virksomhederne skulle de mange arbejdsløse

Ind i et nærmest handlingslammet system med ingen særlig tradition for et arbejdsløshedsforsikringssystem som iøvrigt ikke kunne følge med den reelle udvikling.

 

Byggekranerne stoppede og lyden af vinden der susede gennem tomme halvfærdige byggepladser lød som en vemodig pibende vintersang. Selvom arbejdsløshedstallet ikke er steget til de samme højder som I Europas mest nedtrykte områder er der klare intra-regionale skelle.

 

Sydvesthjørnet tættest på hovedstadsområdet hvor boomet ramte er klart mest betaget. I kølvandet på anstrengt økonomi skønnes 70 tusinde forgældede islændinge at være på randen af at miste deres hjem, hvis ikke det var for regeringens meget omdiskuterede udspil om tilslækkelser - som et tilbud til dem der klarer sig igennem mosten med beskikkede lommepenge og ufattelig forhøjet afdrag til boliglån, hvis hovedstol på ingen måde ligner det lånebeløb folk stiftede I starten.

 

Islændingernes privatøkonomi er ikke som den har været og det mærkes på et dalende forbrug som ihvertfald ikke kommer til at bidrage til vækst i nær fremtid.

 

Ronald McDonald empiriet havde ikke forudset dette. Den lokale franchising partner I Island følte sig dog så negativt påvirket af konjuktur-udviklingen at han opsagde kontrakten og har nu ombelagt fast-food kæden til Metro Burger, et lokalt trademark som ingen giganter ejer.

 

Det vakte stor medie-opmærksomhed i det internationale. Islandske mad råvarer har dog sjældent i nyere tider haft så stor gennemslagskraft i en befolkning der ellers er vokset op med det globale fast food regime. Hellere et fårehoved, tak.

 

Fra Icesave til Iceslave

 

Men Island var som indledningsvist nævnt ikke alene om at "dumpe gennem isen", islændingene havde bare i jagten på guldkalven danset lidt vildere end andre nationer, og faldt derfor først gennem isen.

 

I det lys må man nok konstatere at selv om Island var først gennem isen var det klart en helt urimelig og upassende måde England anvendte terror-lovgivningen til at fryse islandske konti og værdier alene p.g.a. Icesave sagens 27 milliarder.

 

Mest forkert var det dog uden tvivl at smæde islands omdømme og sværte islands økonomiske situation overfor resten af verden værre end den egentlig er.  Hvorfor har England ikke gjort det samme  overfor de mange andre nationer der nu er i samme -eller værre - situation som den islandske Stat!

 

England udviste meget lidt diplomatisk snilde og kom til at fremstå som en nation der "sparker til en der ligger ned" og "hælder salt i såret" på en nation hvis handle muligheder var midlertidigt lammet. Ikke just Englands finest moment.

De udenlandske kunder i Icesave bør have dækket deres tab i et eller andet rimeligt omfang.  Holland og Storbritannien bør positivt medvirke til at finde niveauet for en rimelig indskyder garanti dækning, specielt i lyset af den ekstra risiko som de private  indskydere påtog sig ved at gå efter væsentlig højere rente.

 

Afstemningen på lørdag

 

Altingets forsamlings diskussioner og alle medier har efterhånden I halvandet år været fyldt med modsatrettede budskaber om de forskellige aftale-oplæg der forelå i forskellige faser til Icesave. Islændingerne føler sig forvirret.

 

Mange lovkyndige, med Eva Jolie i spidsen, taler for at der hersker en stor tvivl om hvorvidt der i den europæiske lovramme omkring forsikringsgarantien for kollapsede finansinstitutioner ligger et grundlag for at ansvar  kan overføres til Staten og da slet ikke  til den almene befolkning.

 

Elvira Mendes, docent i europæisk ret ved Islands universitet fortæller at systemet og lovgivningen ikke har taget højde for et total system kollaps og derfor ikke kan bruges I den sammenhæng. For hende er det et spørgsmål om hvorvidt befolkningen tilgodeses eller de der er skyld i rodet.

 

Det retslige ansvar er således uklart. Regeringens ledere indrømmer da også at aftalens indsegling skulle være af mere politisk karakter.  For et stigende antal islændinge er Icesave et symbol på et roderi hvor finansspekulanternes manøvre rum bibeholdes hvis den godkendes, med skattepinte borgere som ofre.

 

Fortalerne for accepten af det foreliggende oplæg til en aftale henviser til de vidtrækkende konsekvenser et nej ville medføre, idet Island da ville blive endnu tydeligere isoleret a la Kuba eller Libien.

 

Følelsen blandt befolkningen er klart at udenlandske venner er blevet betydelig færre i perioden og at gamle allierede har vendt dem ryggen. Vi er på en ø hvor internationelle relationer I forhold til udenrigshandel og alment politisk venskab er meget vigtige.

 

Imens henviser modstanderne til den uretfærdige afmagt som overgår de uskyldige borgere I tilfælde af et ja udfald. Dette er et spørgsmål om hvorvidt meget uansvarlig opførsel blandt private aktører kan tørres af på en ellers uskyldig befolkning.

 

Realiteten er jo også den at ingen af de fandenivoldske Finansvikinger endnu har skullet stå til ansvar for deres handlinger i det retslige system.

 

Mens hele verdens medie repræsentanter strømmer til den storm omsuste ø for at dække den kommende begivenhed er der ikke meget der tyder på at befolkningen vil stemme ja. Meningsmålingerne melder om et sandsynligt nej udfald med mere end 70% nej, mod 30% ja.

 

En ting er dog imidlertid klar, stor del af befolkningen er nærmest blevet apatiske overfor nyheder og nyhedsrelateret analyse af en hver art. Mange siger at de er holdt op med at tænde for nyhedsavisen eller orientere sig I forhold til de trykte medier. Der hersker således stor tvivl om vælgerdeltagelsen til den ellers historiske folkeafstemning på lørdag.

 

 

PÅ LÆNGERE SIGT - ISLAND HVORHEN

 

Selvom statskassen er ved at være drænet og  arbejdsløsheden nu  topper (9%) og inflationen er  steget fra 5% til 12 %, så skal man huske at Island kommer fra et højt niveau. Mange andre nationer har allerede højere arbejdsløshed end Island.

 

Island har mange meget værdifulde privatejede virksomheder der med lidt koordineret hjælp og lettere omstilling vil kunne tilpasse sig den generelle mindre efterspørgsel på verdensmarkederne. Hertil vil en rekord lav kronur kurs hjælpe med en billig fremstilling til eksport.

 

Det bliver et langt sejt træk men Island har bl.a. de naturressourcer der skal til i form af energi og fiskeri - og øget turisme er også et stærkt kort. Især fordi rejser til Island nu er meget billigt for udlændinge - og fordi udenlandske turisters forbrug af valuta på Island virker som eksportindtægter i samfundsøkonomien.

 

Endvidere har man en veluddannet og sund befolkning at gøre godt med. Faktisk er mange andre nationer i  verden det sidste års tid endt i betydeligt dybere samlet recession end Island.

 

Selvfølgelig er bare de løbende renter af den massive gæld et stort problem - men ikke uoverkommeligt - og lidt paradoksalt er kuren en yderligere låneoptagelse fra IMF og/eller de andre Nordiske lande, måske med Norge i spidsen - for derved at kunne fortsætte de virksomheder der kan skabe indtægter og arbejdspladser til at komme godt gennem krisen.

 

Det store spørgsmål er om islændingene kan finde sammen igen som folk hvilket de har tradition for kunne, og løfte i samlet flok selv om nogen familier er blevet og  bliver hårdere ramt end andre. Det gælder om at stå sammen .

 

Det skal tænkes langsigtet mindst 10 år frem og det  kan da godt være at Islændingene nu  må sende megen udenlandsk importeret arbejdskraft hjem igen og overtage de hårde job i fiskeri og industri - og de mange ekstra småjobs i servicesektoren. Der skal sikkert også åbnes flere aluminiums smeltere og lignende energitunge industrier. Men i det mindste har Island potentialet og alternativet.

 

Det er mere end mange andre lande kan sige. Lande som Spanien,  Grækenland og Italien slås  f.eks. nu med ungdomsarbejdsløsheds procent på 40%.

 

Bristede drømme og tomme huse - og om at rejse sig igen

 

Folkevandringer sker som regel i kølvandet på store økonomiske og politiske omvæltninger hvor negative følger er overgået et udtræk af befolkningen.

Island er i en stor fare for at opleve brain-drain i de kommende år hvor den unge kraftfulde og veluddannede del af befolkningen søger andre steder hen.

Allerede nu har udvandringen nået rekordhøje tal som ikke har en pendant siden slutningen af 1800 tallet. Halvdelen af de udvandrede er dog af udenlandsk herkomst, primært Polakere.

Foruden Icesave skandalen er der langt flere desillusionerende dynamikker i det islandske samfund.

Nedenunder oprydnings-reformerne ulmer en magt kamp mellem de velbjærgede og de mindre etablerede som kan blive en vejviser til et endnu mere hard-core kapitalistisk og ulige samfund.

Bankernes tacklinger af forskellige konkursbo de er kommet til at administrere virker lemfældige, men først og fremmest ugennemsigtige for de er underlagt bank fortrolighed.

Bankernes handlinger i forhold til hvilke virksomheder og aktører får gældsaneringer er endnu tydeligere manifest for forskelsbehandlinger.

Disse oprydnings aktioner betyder at gældsbyrden for de islandske skatteborgere bliver endnu tungere, så Icesave er i virkeligheden en brøkdel af problemet i sin helhed.

Mange unge der har mistet grundlaget, bolig og bil samt arbejde med udsigten til at blive gældsbebyrdede resten af deres liv har ingen skrupler over at forlade stammen.

Deres fremtid ligger et andet sted. De leveomkostningsmæssige perspektiver der tegner sig i horisonten for de stadig fastboende islændinge er noget dystre.

Oplevelsen af krakket er tæt på at have medført en opløst folkeånd.

 

 

Skrítin þjóðaratkvæðagreiðsla

Ástæða til að fagna

Ég fagna því af heilum hug að Alþingi hafi samþykkt lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja, sem gera meðal annars ráð fyrir að í stjórnum opinberra hlutafélaga og einkahlutafélaga. Alþingið er þó býsna svifaseint hvað tímasetningu varðar, af hverju eiga lögin ekki að taka gildi frá næstu mánaðarmótum. Er þörf á því að bíða til 2013?

 

Kynjakvóti í stjórnum fyrirtækja

Vegvísir en ekki samningsniðurstaða

Það er mannlegt að vera spenntur yfir gangi mála..en Íslendingar og sérstaklega íslenskir fjölmiðlar eru oft á tíðum gasprandi fréttum og fréttatúlkunum án þess að anda og hugsa. Nú er vonandi að Íslendingar nái meira mannsæmandi niðurstöðu í samninganálgunum en áður.

Og þá finnst mér mikilvægt að í stað þess að hlaupa upp og bombardera landslýð með allskonar mögulegum spekúlasjónum og gaspri að allir ljósvakamiðlar og þau fáu blöð sem eftir eru taki á fréttaumfjöllun af yfirvegun og vandvirkni. Fari varlega í að túlka málin. Við erum miklu betur komin þannig en í tilfinningarússi og "scenario" sukki.

Mikilvægt er að átta sig á eins og fram kemur af fréttinni að Bretar hafa tjáð vilja sinn...en það er ekki búið að ganga frá drögum að samningum og því allir endar lausir enn.

Bretar fallast á eftirgjöf

Kostnaður við heilbrigðis- og menntakerfi

Það er margt sem ber að athuga í útgjaldamálum ríkiskassans þegar betur er að gáð.

Einir þyngstu liðir útgjalda ríkisins eru heilbrigðismálin en þar á eftir koma menntamálin það er að segja þegar að ríkisrekin stóriðjupólitík er  undanþegin og svo nú auðvitað öll fyrirtækin sem í raun eru rekin af ríkinu vegna þess að hið opinbera hefur fengið þau í fangið í kjölfar hruns.

Mig langar að benda á að ríkiskassinn (rikiskassinn.is) sem er aðgengilegur vefur á vegum fjármálaráðuneytis er með nokkuð skondna útreikninga á útgjaldaliðum og hvað hlutirnir kosta.

Samkvæmt þessum útreikningum kostar lungnabólga 727 þúsund ef hún er meðhöndluð í íslensku heilbrigðiskerfi, hjartaþræðing ekki nema 200 þúsund sem er lágt allavega ef miðað er við mjaðmakúluaðgerð sem samkvæmt þessu er dýrari og kostar 700 þúsund.

Ef hinsvegar er litið til menntakerfis er þar margt sérkennilegra upplýsinga.

Þar kemur fram að það kostar ríkið 2,4 milljónir að framleiða framhaldsskólanema á meðan það kostar einungis 600 þúsund að framleiða háskólanema. Nú veit ég ekki hvenær þessi síða var uppfærð en samkvæmt frétt frá Degi sáluga árið 2005 var ódýrast að mennta háskólanema við Háskólann á Akureyri og þá nam sá kostnaður 560 þúsund á nema á meðan að hann var 863 þúsund á nema við Háskóla Íslands. Það eru semsé fimm ár síðan það var greinilega nokkuð dýrara en nú er haldið fram.

Nú er ég nýbúin að þurfa að sitja og skila af mér svokallaðri sjálfsmatsskýrslu fyrir ferðamálafræði Háskóla Íslands og sé að kostnaður við hvern nema þar er 238 þúsund krónur þegar allur kostnaður er tekinn með (bæði beinn kostnaður, kennsluhluti launa fastra kennar, kostnaður vegna annara kennara, rekstrarkostnaður námskeiða og kostnaður  vegna kennslutækja) - og auk þess kostnaður vegna sameiginlegrar stjórnssýslu, kostnaður vegna sjóða Háskólans og sambærilegra liða, vegna reksturs og viðhalds húsnæðis og hlutdeild í stofnkostnaði þessum tengdum.

Og þá spyr ég, miðað við að ekki er talið hægt að borga mannsæmandi laun kennurum sem aflað hafa sér sérmenntunar til að geta stundað kennslu á háskólastigi, og fyrirhugaðar eru 25% niðurskurður hið minnsta á háskólastiginu, hvað halda þá andans menn og ákvarðanatökufólk að við getum girt mikið niður um okkur og samt sagt að við ætlum að vera meðal 100 bestu háskólanna?

 

 

Vill fund um niðurskurð í heilbrigðiskerfi

Vandinn felst í þunglamaleikanum

Kostir sameiginlegs gjaldmiðils felast í útvíkkun sameiginlegs markaðar, fyrir litlar þjóðir hefur það verið  kostur í Evrópu samrunans. Stöðugleiki gengisins er eins kostur og var hvati fyrir margar þjóðir sem völdu að taka upp evrugengið, t.d Suður Evrópuþjóðirnar en margir muna kannski eftir öllum milljónum lírunum eins og verðlag var í Ítalíu fyrir upptöku evrunnar. Auðvitað má á móti segja að verðlag í ESB hækkaði um 20% að minnsta kosti í fátækustu löndunum sem gengu inn í myntbandalagið. Almenningur var blekktur, laun þorra almennings hækkaði ekki í takt við verðhækkanir, aukið frelsi t.d í frjálsu flæði fjármagns og vinnuafls þýddi að illa innrætt fólk sem fullt er af í viðskiptalífi og annars staðar misnotaði í meira mæli en áður vinnuaflið. Viðskiptalífið græddi á evrunni en ekki endilega almenningur eða venjulegir launþegar.

  Í hvítbók Evrópusambandsins frá 1992 var það tekið sérstaklega fram að stíf skilyrði væri grundvöllur þess að nýja samevrópska myntin væri í samanburðinum sterk og stöðugur viðmiðunargjaldmiðill í alþjóða viðskiptum. Á þeim tíma hentaði það vel Deutsche bank og drottnara Evrunnar en svo er með mörg manngerð kerfi að þau eiga sér sinn blómatíma en einnig hnignunarskeið. Stöðugleiki evrunnar og hátt gengi er þröskuldur þegar efnahagssamdráttur og skuldir plaga þjóðirnar.  Sama gamla sagan endurtekur sig, almenningur borga.

Vandi Evrópusambandsins felst í flóknu stigröðuðu kerfi þar sem þunglamaleiki ræður ríkjum og skjót viðbrögð við breytilegum aðstæðum er ekki til staðar.

Mikill og djúpstæður vandi í evrulandi

Endurskoðunin á regluverki og eftirliti með frjálsu flæði fjármagns þarf að vera víðtækari

Sumir muna eflaust eftir sérlegum krísu-fundi G20 landanna sem haldinn var í Tékklandi að mig minnir fyrir rúmu ári. Lítil sameining hefur orðið milli þeirra um hvernig beri að leysa þann vanda sem blasir enn við vegna fjármálahnignunar í heiminum.

Evrópa eða Evrópulöndin eru þó neydd til að taka á málum sameiginlega og það á ekki bara við um ríki  sem eru bundin efnahagslegum og pólitískum samruna gegnum Evrópusambandið - það eru fleiri lönd sem eru svo samtengd inn í Evrópu að þau þurfa að vera með í þeirri endurskoðun. Við erum að tala um sameiginlegt vandamál - og ekki einangruð þjóðmála-málefni.

Ég endurtek í 100aðasta skipti, þessi mál þarf að skoða kerfislægt og því er staðhæfing blaðamanns Financial Times kórrétt - Evrópa verður að styrkja sameiginlegt regluverk sitt. Það verður ekki gert með því að setja Ísland í skuldafangelsi.

Hins vegar er manneskjan í eðli sínu hégómleg og í pólitík leika menn sér að því að eyðileggja mannorð hvers annars ef það hentar. Homo politicus er sú týpa sem þarf að fylgjast með og vera viðbúin við að noti sér tækifærið í refskákinni um völd...en þá þarf líka að bregðast hratt við og leyfa homo politicus ekki að nýta sér slíkt tækifæri. Hagsmunirnir eru víðtækari en svo að þeir eigi að vera leiksoppur skammt-hugsandi tækifærissinna.

Vörðum leiðina að því að fjármálarústirnar og eftirstöðvar þeirra verði teknar til endurskoðunar með bætt regluverk að leiðarljósi sem ekki hnekkir meira á einni þjóð en annarri.

Ekki setja Ísland í skuldafangelsi