Væringar í evrópskum bönkum - menningin er meinið

Það eru greinilega margir bankastjórar stórra fjármálastofnana að hverfa frá um þessar mundir af einni eða fleiri ástæðu.

 Á dögunum vakti athygli mína greining á óförum eins af mikilfenglegustu bankastofnunum Svisslendinga UBS.

Viðskiptablaðið hefur einmitt sent frá sér grein um að þar séu að verða forstjóraskipti.

 

Ástæða þess er ekki bara að bankinn stendur höllum fótum heldur eru meira en sterkar vísbendingar um að hann hafi verið rændur innanfrá eins og okkur Íslendingum er því miður allt of kunnugt um í tengslum við okkar bankahrun árið 2008.

Bankar sem lenda í slíku og fjölmiðlar virðast hafa á því yndi að draga slíkt gjörninga fram eins og þeir væru verk EINS MANNS.  Bankaheimur hefur meira að segja hugtak yfir slíkt fólk og eru það kallað "Rogue Traders".

Í þessu tilfelli heitir maðurinn Kweku Adoboli en hann þótti djarfur og hugvitssamur starfsmaður bankans en olli tveggja milljarða evra tapi vegna gjaldeyrisviðskipta. Áður hafði bankinn þó sett sjálfan sig nær á hliðina vegna glæfrarlegs framgangs í undirmálslánakapphlaupinu sem heltók bankamenninguna um árabil.

Það sem hristir Evrópskt og Svissneskt fjármálalíf er að á þriðja ári eftir upphaf fjármálakreppu sem sendi vestræna heimsbyggð á barm gjaldþrots er að skandalar sem upp eru að koma NÚ sýna að stórbankar eins og UBS eða fjárfestingarbankarnir í Evrópu hafa ekkert lært. Innan þeirra er  stofnanamenning sem vinnur gegn stöðugleika fjármálakerfisins. 

Uppákomurnar sem flett er ofan af sýna svo ekki verður um villst að fjárhættuspilamenning er (enn) viðloðandi fjárfestingabanka um alla Evrópu. Þó að UBS muni sennilega lifa tapið af sem Adoboli olli er næsta víst að þó bankarnir vilji láta svona óheppileg viðskipti líta útfryrir að þau séu framin af ákveðnu fólki innan þeirra vébanda sem missti sig - þá er hæpið að horfa fram hjá stjórn bankanna og menningunni sem bankarnir innræta sínu starfsfólki.

Þannig skrifar Per Hansen professor við viðskiptaháskólans í Kaupmannahöfn að stofnanamenning fjárfestingarbanka sé ALMENNT vandamál. það er ekki bara áskorun fyrir stjórn bankanna en einnig fyrir fjármálaeftirlit landa um heim allan. 

Eitt af þeim málum bankaheims sem hafa hneykslað undanfarin ár var hneykslið í stórbankanum Sociéte Génerale en þar var bankamaðurinn Jerome Kerviel uppvís að hafa kostað bankann yfir 36 milljarða evra tap í fjárglæfraviðskiptum (speculation trade).  Sökudólgurinn hefur reyndar bent á að hann hafi einungis spilað með í þeirri stofnanamenningu sem hampað var í bankanum.

Þetta er umhugsunarvert, athyglisvert svo ekki sé meira sagt.

Ein af niðurstöðum rannsóknarskýrslu sem UBS lét gera, var að á tímum fjármálabóla freistast margir til að horfa fram hjá hefðbundnum reglum um góð bankaviðskipti. Gildismatið og viðmiðin sem liggja til grundvallar góðri bankastarfsemi geta þannig runnið til og breyst. Vinningsmiðaða og einstaklingsmiðaða menning fjárfestingarbankanna hampaði sérstaklega áhættusömu atferli. Bankinn reiddi sig nær alfarið á stærðfræðilega líkanagerð í mati og  niðurstöður einkunnagjafarfyrirtækjanna (!!! voðalega hljómar þetta allt saman kunnuglega!). Menningarvandamálið er semsagt víðtækara en að það nái einangrað til þessara glæfralegu einstaklinga sem brennimerktir eru "Rogue Traders".

Hansen tekur dæmi af atburði sem átti sér stað árið 2004 í Londondeild Citibankans en þar höfðu starfsmenn leikið sér að því að græða 24 milljónir dollara á hálftíma með því að selja evrópsk ríkisskuldabréf (á meðan að enn var eftirspurn eftir þeim) og kaupa síðan aftur á þrefalt lægra verði. Þetta var útmálað sem afrek þó auðveldlega hefði verið hægt að sjá að verið var markvisst að "dömpa" skuldabréfunum. Slíkt þykir allajafna ekki góð latína hjá heiðvirðari bankastofnunum en þarna höfðu aðrar leikreglur öðlast viðurkenningu og þóttu jafnvel kúl meðal strákanna.

Stærsti hluti fjárfestingarbanka inniheldur svona menningu, hrægammamenningu. Til að hægt sé að stemma stigu við fleiri kreppum af þeim toga sem sopið er seyðið af nú og í náinni framtíð þarf að verða uppgjör í fjármálastofnanamenningu vesturlanda. Þjóðarleiðtogarnir virðast ekki alltaf vera að átta sig á því.

Árið 1987 var framleidd geysivinsæl kvikmynd um Wall Street þar sem aðalpersóna leikverksins hét Gordon Gekko. Gekki þessi átti slagorðið "Greed is Good".  Nokkrum árum síðar voru drengir bankaheims um víða veröld búnir að gera þau að sínum. Gildismatið var einnig orðið ámóta. Þeir upplifðu sig sem herra alheimsins. 

Hansen rekur upphaf gildismats skriðsins/breytinga til Bretlands á níunda áratugnum þegar að aukið frelsi bankastofnanna leiddi til aukinnar samkeppni, samruna og yfirtaka. Þannig voru heiðvirðar bankastofnanir með fleiri hundrað ára sögu og hefð undir í nýrri menningu sjálfmiðaðra, aggressívra og gróðamiðaðra manna sem voru drifnir af mótivinu að ná inn bónusum. Þeir hröktu þannig aðra strákamenningu frá sem byggðist á "old boys" tengslaneti sem tengdist gegnum menntastofnanir, nám og stéttvísi. Barings bank átti sér 233 ára sögu þegar að menningarumskipti leiddu á endanum til þess að einn hinna nýju menningarbera bankans, Nick Leeson varð uppvís að og ásakaður fyrir ólöglega gjörninga tengdum bókhald bankans og eiginfjárstöðu.

Þegar öllu er á botninn hvolft fjalla umskipti og breytingar í fjármálakerfinu um meira en einstaklinga og fráfarandi og komandi bankastjóra. Það var uppsafnað atferli heils menningarkerfis sem leiddi til þráhyggju á endalaust hækkandi hlutabréfamarkaðsvísitölur og ofurflóknar nýskapanir í fjármálaafurðum (t.d afleiður og undirmálslán). Þessi uppsöfnuðu atferli bankamannamenningarinnar leiddu til djúpstæðustu fjármálakreppu heimsins síðan 1930.

(tilvitnanir og teksti þýddur að hluta úr grein Per H. Hansen - Kasinokultur sem birtist í Weekendavisen, 23.September 2011).

 

 

Seðlabankastjóri ESB kærður

Mannauðsstjórnun á villigötum

Hernaðaráætlanir fyrirtækja í samkeppni eru vægast sagt orðnar meinfýsnar og bera ekki hag neytenda eða viðskiptavina fyrir brjósti.

Kannski er hundurinn grafinn í því hugarfari sem þrífst meðal stjórnenda og starfsmanna fyrirtækjanna.

Þeir eru illa innrættir í gegnum menntun og þjálfun sem snýr að hvaða hugarfar þeir eiga að viðhafa í starfsemi sinni.

Þannig er ekki verið að ala á heiðarlegum viðskiptaháttum í liðsefli starfsfólks (svokallaðri mannauðsstjórnun) heldur er verið að ala á hvernig hægt er að skjóta samkeppnisaðilum ref fyrir rass með hvaða hætti sem er, helst sem meinfýsnustum. Einhvern tíma var sagt í hernaði að best væri að fórna minni hagsmunum fyrir meiri, þó það kostaði að góðum hermönnum væri fargað. Hér á það ekki við. Því meiri hagsmunir eru hagstæðari símgjöld fyrir neytendur sem notast við síma, að þeir geti lifað við eðlilegt umhverfi.

Neytendur á Íslandi eru með því sofandalegasta sem gerist í vestrænum heimi, og það gefur auðvitað fyrirtækjunum færi á að misnota stöðu sína. Um það vitna ótal dæmi sem óþarfi er að fjölyrða um hér.

Arion banki eða stjórn hans öllu heldur samþykkti í fyrradag tillögu þess efnis  að starfsmönnum bankans væri gert að taka siðfræðinámskeið. Það er þarfaþing en ég spyr mig hvort ekki þurfi meiri yfirhalningu á fleiri sviðum til að breyta hugarfari hermanna viðskiptanna hér á landi. Við þurfum að skoða innrætinguna í námi, við þurfum að ráðast á meinlokur í kenningakerfum sem kenndar eru. Við þurfum að vera meira vakandi sem neytendur almennt.

Fengu hrós frá forstjóranum

The view is in the eye of the beholder!

Ég hef lítið annað við þessari staðhæfingu að segja annað en titillinn ber með sér.

Legg annars hér við grein sem Sören Bitsch vinur minn danskur og ég skrifuðu og Berlinske tidende ætluðu að gera sér mat úr í dag.

Hún heitir frá Icesave til Iceslave!

Verði ykkur að góðu.

Icesave eller Iceslave - Befolkningen til stemmeurnerne!

 

I kølvandet på krakket har  en anstrengt økonomi medført at  70 tusinde forgældede islændinge er på randen af at miste deres hjem. De omkostningsmæssige perspektiver der tegner sig horisonten for de stadig fastboende islændinge er noget dystre. Oplevelsen af krakket er tæt på at have medført en opløst folkeånd.

 

Mens hele verdens medie repræsentanter strømmer til den storm omsuste ø for at dække den kommende begivenhed er der ikke meget der tyder på at befolkningen vil stemme ja. Meningsmålingerne melder om et sandsynligt nej udfald med mere end 70% nej, mod 30% ja.

 

 

Fra status af et af verdens rigeste samfund til et af de mest forgældede på mindre end to år er den dramatiske virkelighed for vores nordiske broderfolk på saga øen.

 

Da den globale finans- og gældskrise i oktober 2008 tog fart, var Islands stærkt gearede "Gejserøkonomi" en af de første til at komme i alvorlig krise.

 

Den verdensøkonomiske krise kom så hurtigt og overraskende at den islandske kronur stort set blev halveret i valutakurs i store fald på få døgn. Den islandske stat måtte overtage og nationalisere de tre store banker Kaupting, Landsbanki og Glitnir.

 

Forvirring  & frygt og senere vrede & frustration var nogle af de emotionelle påvirkninger den almindelige islandske befolkning gennemgik i det første halvår efter "krakket". Regeringen måtte gå af og en ny Regering måtte forsøge at rydde op og anvise en acceptabel vej ud af det økonomiske morads.

 

Efterfølgende er det blevet klart at Islands ikke står alene da mindst et dusin  andre økonomier over hele verden - f.eks. Grækenland, Irland, Californien, Spanien,  Italien, Dubai, Singapore, De Baltiske lande og selv Japan -  er  kommet i faretruende risiko for en decideret stats-bankerot. UK og USA har det heller ikke for godt.

 

Alligevel er Islands situation lidt unik da det er en relativt lille befolkning på ca. 320.000 personer der nu står med en potentiel gæld på op til 1.8 millioner danske kroner pr. indbygger. Arbejdet med at opgøre de tilbageværende værdier i de overtagne banker er dog ikke færdig og meget tyder på at det stadigt er noget at gøre godt med. Men aktiverne er svære at værdiansætte i disse krisetider.

 

En særlig situation knytter sig til den såkaldte Icesave sag omhandlende en falleret netbank med ca. 300.000 udenlandske kunder fra primært Holland og Storbritannien.  Regningen på ca. 27 milliarder danske kroner er blevet genstand for en ophedet diskussion om hvor stor en andel der med rette kan opkræves af den islandske befolkning via Statens overtagelse af Landsbanki.

 

 

 Selvom det "kun" drejer sig om ca. 90.000 danske kr. pr. islandsk borger - ung som gammel - så er sagen af mange forskellige årsager nu endt med at den islandske befolkning, efter bedste islandske demokratiske tradition, skal til stemmeurnerne lørdag den 6. marts  for at markere hvordan de forholder sig til ansvaret omkring Icesave sagen.

 

Den økonomiske baggrundshistorie - perioden 2000 - 2010

 

Så sent som i 2005 kunne det islandske finansministerium  meddele at Staten var stort set gældfri overfor udlandet!

 

Alt tegnede således ganske rosenrødt og ingen umiddelbare faresignaler for den islandske samfundsøkonomi.

 

Hvordan kunne det gå så galt på så kort tid? - er det første  spørgsmål der trænger sig på.  Dernæst melder sig en række andre spørgsmål såsom hvad er udsigterne til at genoprette økonomien på Island? - og hvilke menneskelige omkostninger er det der kommer på tale?

 

Samfundsøkonomien virkede stærk  og stod på flere piller: fiskeri & landbrug, turisme og billig ren vandkraft- og geotermisk-energi.  Udbygningen af en meget energikrævende aluminiums-industri gav flere indtægter og nye arbejdspladser.

 

Drømmen om at skabe et femte stort erhvervsfelt indenfor bankforretning var i fuld gang med at blive implementeret og tegnede til at blive en succes.

 

En gruppe af veluddannede og driftige forretningsfolk opbyggede via tre privatiserede banker et forretningsimperium med afsæt i store gearede lån.

I populære folkemunde kaldtes den førte økonomiske politik for "Ekspansions-vikingerne" og de drivende personer i satsningen for "Finans-vikingerne".

 

Island stod gladelig udenfor EU og observerede hvordan høje skatter, ufleksible arbejdsmarkedsforhold og en belastende demografisk udvikling, især m.h.t. ældre andelen, kendetegnede de fleste af  EU's økonomier. De led af "eurosclerosis" sagde kritikerne.

 

Med Europas laveste ledigheds procent (1 %) og en høj fødselsrate med en stor ung arbejdsstyrke, havde Island ikke behov for - og ej heller tradition for - en skattetung traditionel Nordisk velfærdsmodel. I stedet var Island mere inspireret af den Angloamerikanske samfundsmodel.

 

Dette kom vel mest til udtryk ved at have Europas største andel af kvinder og +50 årlige i den aktive arbejdsstyrke og en arbejdsdisciplin med sjældent under 50 timers arbejdsuger og mange havde ekstra jobs. Endvidere ved at  Island næsten ikke har noget socialt boligbyggeri.

 

 

Faktisk gik det så godt at Island måtte importere arbejdskraft fra Østeuropa og Asien. Tidligere havde kun ca. 3000 polakker og andre østeuropæere været bragt ind til de relativt hårde og knap så attraktive jobs i fiskerisektoren.

 

I årene efter 2003 og frem startede for alvor den gradvise indvandring af op til 20.000 "fremmedarbejdere" i såvel fiskeri som i service jobs  indenfor turisme og butikssektoren.

 

Islændingene selv skulle nu i højere grad  kanaliseres over i mere indtægtsgivende og spændende nye finanssektor stillinger.

 

Islands økonomi Boomer

 

Kriterierne for hvad der kunne anskues for at være en acceptabel levestandard blandt den  islandske befolkning blev noget forskruet under boomet. Bankernes rådgivere delte rundhændet ud lån til enhver, selv ubetalingsdygtige, bare de kunne bestille noget sjovt.

 

De unge under 35 sugede de nyriges livsstil til sig sammen med stor del af den øvrige befolkning. Bankmænderne fyldte meget, ikke kun i de lokale medier, men også i den daglige bevidsthed.

 

Selv gennemsnitslønnede familier blev grebet af en stor trang til at købe store huse med opsvulmende ejendomspriser mens bankmanden klappede dem på skulderen og spurgte om de ikke skulle have et forbrugslån til. En "tiltrængt" ferie oven på en adresse omskiftning og total renovering af indretningen ville jo ikke være så dumt endda.

 

Overstrømmende livsstil manifesterede sig i bybilledet mens flere hundrede Porsche og Range Rover, Hummere og flere dyre drengelegetøjer fyldte gaderne.

 

Det ydre var det bemærkelsesværdige.  Designer-butikker, overdyrt tøj, ekslusive dametasker, dyre rejser og pervertisk hang til ekslusive madvarer blev stilen.

 

Højdepunktet blev sandsynlig nået blandt forebillederne for denne æra, Finansvikingerne -  da Magasins nylige ejere fejrede bryllup for flere hundrede gæster, med japansk wagyu oksekød til hovedret, en råvare til en beskeden markedspris af 1700 kr. pr. kg. og en festforsamling hvor "banksters"- i bogstaveligste  forstand,- guffede guldbelagte desserteri sig.

 

Dygtig forretning - dårlig timing

 

Den nye hurtige islandske  satsning på billedligt talt at omdanne den samlede islandske økonomi til en hedgefond spiller på det internationale finansmarked var faktisk godt styret, fornuftigt diversificeret og i en forsat verdensøkonomisk situation med lave renter og rigelige kreditmuligheder en god forretning.

 

De valgte Finans-strategier var oven i købet i stand til at bære påvirkningerne af økonomiske kriser i et mere normalt omfang som islændingene kender dem så rigeligt gennem deres historie. Men ingen havde troet at en verdensøkonomisk krise af 1930 proportioner kunne komme som en tyv om natten og få den lånefinansierede  satsning til at ramme den  islandske økonomi  nærmest med en bommerang effekt.

 

Finansvikingerne havde gjort alt det rigtige, fulgt de nyeste neoliberale strategier som de havde lært via deres gode uddannelser i økonomi & management fra højt anerkendte læreanstalter i USA og England.

 

De havde bare glemt læren om at kapitalismen er ikke perfekt og skulle have læst og lært mere om "Kondratieff Waves". En bedre forståelsesramme  af den kapitalistiske casino-økonomis mørke sider.

 

Det for Finansvikingerne helt usandsynlige scenarie var sket: alt faldt i værdi på samme tid - aktiemarkederne, huse og ejendomme, obligationskurserne faldt og renten steg. Valutaerne begyndte at svinge og de internationale rating værdier - styret af primært amerikanske og engelske  bureauer  - gik drastisk ned.

 

Finansvikingerne havde billedligt talt indledt en iceskate dance on thin ice with wolfes - pludselig brast isen - og så fik Island en kold og våd finans-dukkert fra hvilken der er lang vej til varmen igen.

   

Fra Boom til Bust

 

Efter at den første panik bølge havde lagt sig hvor folk strømmede til butikkerne for at hamstre, og dem der stadig havde overskud på kontiene forsøgte at tømme dem, blev der vendt op og ned på folkesjælen.

 

Nogen sad i det stille og stillede sig spørgsmålet, hvem er vi? Hvad står vi egentlig for som nation? 

 

Andre viste oprigtig forargelse ved at skrive under på en underskriftsliste for In-defence gruppen under påstanden "vi er ikke terrorister, hr. Brown!"

 

Et stigende antal gik I åbenlys frustration ud på gaden og demonstrerede hver lørdag indtil "isenkram revolutionen" førte til regeringens tilbagetrækning.

 

Da bølgen af konkurser ramte virksomhederne skulle de mange arbejdsløse

Ind i et nærmest handlingslammet system med ingen særlig tradition for et arbejdsløshedsforsikringssystem som iøvrigt ikke kunne følge med den reelle udvikling.

 

Byggekranerne stoppede og lyden af vinden der susede gennem tomme halvfærdige byggepladser lød som en vemodig pibende vintersang. Selvom arbejdsløshedstallet ikke er steget til de samme højder som I Europas mest nedtrykte områder er der klare intra-regionale skelle.

 

Sydvesthjørnet tættest på hovedstadsområdet hvor boomet ramte er klart mest betaget. I kølvandet på anstrengt økonomi skønnes 70 tusinde forgældede islændinge at være på randen af at miste deres hjem, hvis ikke det var for regeringens meget omdiskuterede udspil om tilslækkelser - som et tilbud til dem der klarer sig igennem mosten med beskikkede lommepenge og ufattelig forhøjet afdrag til boliglån, hvis hovedstol på ingen måde ligner det lånebeløb folk stiftede I starten.

 

Islændingernes privatøkonomi er ikke som den har været og det mærkes på et dalende forbrug som ihvertfald ikke kommer til at bidrage til vækst i nær fremtid.

 

Ronald McDonald empiriet havde ikke forudset dette. Den lokale franchising partner I Island følte sig dog så negativt påvirket af konjuktur-udviklingen at han opsagde kontrakten og har nu ombelagt fast-food kæden til Metro Burger, et lokalt trademark som ingen giganter ejer.

 

Det vakte stor medie-opmærksomhed i det internationale. Islandske mad råvarer har dog sjældent i nyere tider haft så stor gennemslagskraft i en befolkning der ellers er vokset op med det globale fast food regime. Hellere et fårehoved, tak.

 

Fra Icesave til Iceslave

 

Men Island var som indledningsvist nævnt ikke alene om at "dumpe gennem isen", islændingene havde bare i jagten på guldkalven danset lidt vildere end andre nationer, og faldt derfor først gennem isen.

 

I det lys må man nok konstatere at selv om Island var først gennem isen var det klart en helt urimelig og upassende måde England anvendte terror-lovgivningen til at fryse islandske konti og værdier alene p.g.a. Icesave sagens 27 milliarder.

 

Mest forkert var det dog uden tvivl at smæde islands omdømme og sværte islands økonomiske situation overfor resten af verden værre end den egentlig er.  Hvorfor har England ikke gjort det samme  overfor de mange andre nationer der nu er i samme -eller værre - situation som den islandske Stat!

 

England udviste meget lidt diplomatisk snilde og kom til at fremstå som en nation der "sparker til en der ligger ned" og "hælder salt i såret" på en nation hvis handle muligheder var midlertidigt lammet. Ikke just Englands finest moment.

De udenlandske kunder i Icesave bør have dækket deres tab i et eller andet rimeligt omfang.  Holland og Storbritannien bør positivt medvirke til at finde niveauet for en rimelig indskyder garanti dækning, specielt i lyset af den ekstra risiko som de private  indskydere påtog sig ved at gå efter væsentlig højere rente.

 

Afstemningen på lørdag

 

Altingets forsamlings diskussioner og alle medier har efterhånden I halvandet år været fyldt med modsatrettede budskaber om de forskellige aftale-oplæg der forelå i forskellige faser til Icesave. Islændingerne føler sig forvirret.

 

Mange lovkyndige, med Eva Jolie i spidsen, taler for at der hersker en stor tvivl om hvorvidt der i den europæiske lovramme omkring forsikringsgarantien for kollapsede finansinstitutioner ligger et grundlag for at ansvar  kan overføres til Staten og da slet ikke  til den almene befolkning.

 

Elvira Mendes, docent i europæisk ret ved Islands universitet fortæller at systemet og lovgivningen ikke har taget højde for et total system kollaps og derfor ikke kan bruges I den sammenhæng. For hende er det et spørgsmål om hvorvidt befolkningen tilgodeses eller de der er skyld i rodet.

 

Det retslige ansvar er således uklart. Regeringens ledere indrømmer da også at aftalens indsegling skulle være af mere politisk karakter.  For et stigende antal islændinge er Icesave et symbol på et roderi hvor finansspekulanternes manøvre rum bibeholdes hvis den godkendes, med skattepinte borgere som ofre.

 

Fortalerne for accepten af det foreliggende oplæg til en aftale henviser til de vidtrækkende konsekvenser et nej ville medføre, idet Island da ville blive endnu tydeligere isoleret a la Kuba eller Libien.

 

Følelsen blandt befolkningen er klart at udenlandske venner er blevet betydelig færre i perioden og at gamle allierede har vendt dem ryggen. Vi er på en ø hvor internationelle relationer I forhold til udenrigshandel og alment politisk venskab er meget vigtige.

 

Imens henviser modstanderne til den uretfærdige afmagt som overgår de uskyldige borgere I tilfælde af et ja udfald. Dette er et spørgsmål om hvorvidt meget uansvarlig opførsel blandt private aktører kan tørres af på en ellers uskyldig befolkning.

 

Realiteten er jo også den at ingen af de fandenivoldske Finansvikinger endnu har skullet stå til ansvar for deres handlinger i det retslige system.

 

Mens hele verdens medie repræsentanter strømmer til den storm omsuste ø for at dække den kommende begivenhed er der ikke meget der tyder på at befolkningen vil stemme ja. Meningsmålingerne melder om et sandsynligt nej udfald med mere end 70% nej, mod 30% ja.

 

En ting er dog imidlertid klar, stor del af befolkningen er nærmest blevet apatiske overfor nyheder og nyhedsrelateret analyse af en hver art. Mange siger at de er holdt op med at tænde for nyhedsavisen eller orientere sig I forhold til de trykte medier. Der hersker således stor tvivl om vælgerdeltagelsen til den ellers historiske folkeafstemning på lørdag.

 

 

PÅ LÆNGERE SIGT - ISLAND HVORHEN

 

Selvom statskassen er ved at være drænet og  arbejdsløsheden nu  topper (9%) og inflationen er  steget fra 5% til 12 %, så skal man huske at Island kommer fra et højt niveau. Mange andre nationer har allerede højere arbejdsløshed end Island.

 

Island har mange meget værdifulde privatejede virksomheder der med lidt koordineret hjælp og lettere omstilling vil kunne tilpasse sig den generelle mindre efterspørgsel på verdensmarkederne. Hertil vil en rekord lav kronur kurs hjælpe med en billig fremstilling til eksport.

 

Det bliver et langt sejt træk men Island har bl.a. de naturressourcer der skal til i form af energi og fiskeri - og øget turisme er også et stærkt kort. Især fordi rejser til Island nu er meget billigt for udlændinge - og fordi udenlandske turisters forbrug af valuta på Island virker som eksportindtægter i samfundsøkonomien.

 

Endvidere har man en veluddannet og sund befolkning at gøre godt med. Faktisk er mange andre nationer i  verden det sidste års tid endt i betydeligt dybere samlet recession end Island.

 

Selvfølgelig er bare de løbende renter af den massive gæld et stort problem - men ikke uoverkommeligt - og lidt paradoksalt er kuren en yderligere låneoptagelse fra IMF og/eller de andre Nordiske lande, måske med Norge i spidsen - for derved at kunne fortsætte de virksomheder der kan skabe indtægter og arbejdspladser til at komme godt gennem krisen.

 

Det store spørgsmål er om islændingene kan finde sammen igen som folk hvilket de har tradition for kunne, og løfte i samlet flok selv om nogen familier er blevet og  bliver hårdere ramt end andre. Det gælder om at stå sammen .

 

Det skal tænkes langsigtet mindst 10 år frem og det  kan da godt være at Islændingene nu  må sende megen udenlandsk importeret arbejdskraft hjem igen og overtage de hårde job i fiskeri og industri - og de mange ekstra småjobs i servicesektoren. Der skal sikkert også åbnes flere aluminiums smeltere og lignende energitunge industrier. Men i det mindste har Island potentialet og alternativet.

 

Det er mere end mange andre lande kan sige. Lande som Spanien,  Grækenland og Italien slås  f.eks. nu med ungdomsarbejdsløsheds procent på 40%.

 

Bristede drømme og tomme huse - og om at rejse sig igen

 

Folkevandringer sker som regel i kølvandet på store økonomiske og politiske omvæltninger hvor negative følger er overgået et udtræk af befolkningen.

Island er i en stor fare for at opleve brain-drain i de kommende år hvor den unge kraftfulde og veluddannede del af befolkningen søger andre steder hen.

Allerede nu har udvandringen nået rekordhøje tal som ikke har en pendant siden slutningen af 1800 tallet. Halvdelen af de udvandrede er dog af udenlandsk herkomst, primært Polakere.

Foruden Icesave skandalen er der langt flere desillusionerende dynamikker i det islandske samfund.

Nedenunder oprydnings-reformerne ulmer en magt kamp mellem de velbjærgede og de mindre etablerede som kan blive en vejviser til et endnu mere hard-core kapitalistisk og ulige samfund.

Bankernes tacklinger af forskellige konkursbo de er kommet til at administrere virker lemfældige, men først og fremmest ugennemsigtige for de er underlagt bank fortrolighed.

Bankernes handlinger i forhold til hvilke virksomheder og aktører får gældsaneringer er endnu tydeligere manifest for forskelsbehandlinger.

Disse oprydnings aktioner betyder at gældsbyrden for de islandske skatteborgere bliver endnu tungere, så Icesave er i virkeligheden en brøkdel af problemet i sin helhed.

Mange unge der har mistet grundlaget, bolig og bil samt arbejde med udsigten til at blive gældsbebyrdede resten af deres liv har ingen skrupler over at forlade stammen.

Deres fremtid ligger et andet sted. De leveomkostningsmæssige perspektiver der tegner sig i horisonten for de stadig fastboende islændinge er noget dystre.

Oplevelsen af krakket er tæt på at have medført en opløst folkeånd.

 

 

Skrítin þjóðaratkvæðagreiðsla

Kostnaður við heilbrigðis- og menntakerfi

Það er margt sem ber að athuga í útgjaldamálum ríkiskassans þegar betur er að gáð.

Einir þyngstu liðir útgjalda ríkisins eru heilbrigðismálin en þar á eftir koma menntamálin það er að segja þegar að ríkisrekin stóriðjupólitík er  undanþegin og svo nú auðvitað öll fyrirtækin sem í raun eru rekin af ríkinu vegna þess að hið opinbera hefur fengið þau í fangið í kjölfar hruns.

Mig langar að benda á að ríkiskassinn (rikiskassinn.is) sem er aðgengilegur vefur á vegum fjármálaráðuneytis er með nokkuð skondna útreikninga á útgjaldaliðum og hvað hlutirnir kosta.

Samkvæmt þessum útreikningum kostar lungnabólga 727 þúsund ef hún er meðhöndluð í íslensku heilbrigðiskerfi, hjartaþræðing ekki nema 200 þúsund sem er lágt allavega ef miðað er við mjaðmakúluaðgerð sem samkvæmt þessu er dýrari og kostar 700 þúsund.

Ef hinsvegar er litið til menntakerfis er þar margt sérkennilegra upplýsinga.

Þar kemur fram að það kostar ríkið 2,4 milljónir að framleiða framhaldsskólanema á meðan það kostar einungis 600 þúsund að framleiða háskólanema. Nú veit ég ekki hvenær þessi síða var uppfærð en samkvæmt frétt frá Degi sáluga árið 2005 var ódýrast að mennta háskólanema við Háskólann á Akureyri og þá nam sá kostnaður 560 þúsund á nema á meðan að hann var 863 þúsund á nema við Háskóla Íslands. Það eru semsé fimm ár síðan það var greinilega nokkuð dýrara en nú er haldið fram.

Nú er ég nýbúin að þurfa að sitja og skila af mér svokallaðri sjálfsmatsskýrslu fyrir ferðamálafræði Háskóla Íslands og sé að kostnaður við hvern nema þar er 238 þúsund krónur þegar allur kostnaður er tekinn með (bæði beinn kostnaður, kennsluhluti launa fastra kennar, kostnaður vegna annara kennara, rekstrarkostnaður námskeiða og kostnaður  vegna kennslutækja) - og auk þess kostnaður vegna sameiginlegrar stjórnssýslu, kostnaður vegna sjóða Háskólans og sambærilegra liða, vegna reksturs og viðhalds húsnæðis og hlutdeild í stofnkostnaði þessum tengdum.

Og þá spyr ég, miðað við að ekki er talið hægt að borga mannsæmandi laun kennurum sem aflað hafa sér sérmenntunar til að geta stundað kennslu á háskólastigi, og fyrirhugaðar eru 25% niðurskurður hið minnsta á háskólastiginu, hvað halda þá andans menn og ákvarðanatökufólk að við getum girt mikið niður um okkur og samt sagt að við ætlum að vera meðal 100 bestu háskólanna?

 

 

Vill fund um niðurskurð í heilbrigðiskerfi

Endurskoðunin á regluverki og eftirliti með frjálsu flæði fjármagns þarf að vera víðtækari

Sumir muna eflaust eftir sérlegum krísu-fundi G20 landanna sem haldinn var í Tékklandi að mig minnir fyrir rúmu ári. Lítil sameining hefur orðið milli þeirra um hvernig beri að leysa þann vanda sem blasir enn við vegna fjármálahnignunar í heiminum.

Evrópa eða Evrópulöndin eru þó neydd til að taka á málum sameiginlega og það á ekki bara við um ríki  sem eru bundin efnahagslegum og pólitískum samruna gegnum Evrópusambandið - það eru fleiri lönd sem eru svo samtengd inn í Evrópu að þau þurfa að vera með í þeirri endurskoðun. Við erum að tala um sameiginlegt vandamál - og ekki einangruð þjóðmála-málefni.

Ég endurtek í 100aðasta skipti, þessi mál þarf að skoða kerfislægt og því er staðhæfing blaðamanns Financial Times kórrétt - Evrópa verður að styrkja sameiginlegt regluverk sitt. Það verður ekki gert með því að setja Ísland í skuldafangelsi.

Hins vegar er manneskjan í eðli sínu hégómleg og í pólitík leika menn sér að því að eyðileggja mannorð hvers annars ef það hentar. Homo politicus er sú týpa sem þarf að fylgjast með og vera viðbúin við að noti sér tækifærið í refskákinni um völd...en þá þarf líka að bregðast hratt við og leyfa homo politicus ekki að nýta sér slíkt tækifæri. Hagsmunirnir eru víðtækari en svo að þeir eigi að vera leiksoppur skammt-hugsandi tækifærissinna.

Vörðum leiðina að því að fjármálarústirnar og eftirstöðvar þeirra verði teknar til endurskoðunar með bætt regluverk að leiðarljósi sem ekki hnekkir meira á einni þjóð en annarri.

Ekki setja Ísland í skuldafangelsi

Mikilvæg greining danska ríkissjónvarpsins á stöðu Íslands

Ég datt af tilviljun ofan á umfjöllun fréttagreiningar/samfélagsrýni-þáttarins Horisont í danska ríkissjónvarpinu, stöð 1 (DR1) frá því í gærkvöldi.  Það var afbragðs greining en það sem er auðvitað forvitnilegast fyrir Íslendinga að heyra er greining Poul Thomsen, yfirmanns AGS (IMF) á stöðu Íslands og möguleikum og hvernig að hann rýndi í stöðuna þegar stjórnvöld hér á landi leituðu til sjóðsins.

Endilega kíkið á Horisont hér!

Hæfniviðmið í íslensku viðskiptalífi

Einhverra hluta vegna var ég alltaf á því að Jón Sigurðsson settur framkvæmdastjóri Stoða (áður FL Group) hefði verið einskonar strámaður. Í ljós kemur eftir nauðasamninga fyrirtækisins sem þekkt er að rak í þrot fyrir fjármálahrun að hann er einkar dýr starfsmaður fyrir illa statt fyrirtæki.

Ég er að spá í hvaða hæfniviðmið liggja til grundvallar launasamnings við hann? Það er einkar áhugavert að vita á hvaða forsendum einhver er launaður þegar að fyrirtæki skulda tugi, jafnvel hundruði milljarða?

Ég spyr sjálfa mig sérstaklega þeirrar spurningar á hvaða viðskiptaviti slíkir útreikningar og tilhögun byggi?

Ætli ég fái eitthvað svar við því ?

Eða benda menn ef til vill bara á lagatæknileg takmörk þess að rifta áður leynilegum launasamkomulagsatriðum?

Kannski byggist hið stórkostlega viðskiptavit á að gera samninga þannig úr garði að sá sem samningurinn um ræðir blæðir aldrei en þeir sem ekki hafa af tilvist hans vitað - fá að borga á endanum þó það verði síðar.

 

Laun framkvæmdastjóra Stoða lækka um 70%

Íslendingar alltaf bestir og fremstir eða sístir og verstir

Þjóðarsálin (ef hægt er að tala um að fólk eigi einhvern sameiginilegan takt og tón sem deilir sameiginlegu landssvæði) er eins og pendúll!

Annað hvort erum við fremst eða best eða flottust eða fallegust og annað í þeim dúr - eða allt er á hverfanda hveli, við erum algjörir sveppir, síst, verst og alveg ömurlegt. Hér veður uppi spilling á heimsmælikvarða, heimska á heimsmælikvarða, þröngsýni á heimsmælikvarða og þó lengi væri upp talið.

Þetta er náttúrulega svolítið broslegt og alveg efni í þátt a la "Little Britain".

Það er eitthvað svona Monty Python element í Íslendingum mörgum (úps, passa sig að alhæfa ekki!).

Þó það sé síður en svo broslegt hvernig mörgum fyrirtækjum hefur vegnað og hvað þau hafa skellt mikilli áþján á íslenska borgara mörg ár fram í tímann...verð ég að viðurkenna að mér finnst yfirlýsing

Lýðs Guðmundssonar hálf brosleg.

Hann er enn fastur í farinu um að vera annað hvort fremstur í sinni röð - eða hafa orðið verst úti.

lesið vandlega aftur og aftur eftirfarandi setningu:

"áfallið sem exista varð fyrir á einni nóttu var langmesta höggið sem bankahrunið olli einum aðila"

Hvaða gildismat liggur í þessari setningu?

Pælum í því.

 

Fengum langmesta höggið